Olga Tokarczuk została laureatką literackiej nagrody Nobla. Jej przełomowa powieść " Prawiek i inne czasy" potwierdza,
że w pełni zasłużenie.

Prawiek i inne czasy

„Prawiek i inne czasy”, jedna z najgłośniejszych i najpoczytniejszych powieści Olgi Tokarczuk, przełomowa w jej literackiej karierze. To właśnie dzięki tej książce noblistka odniosła artystyczny i komercyjny sukces potwierdzając, że jest autorką oryginalną, intrygującą, ambitną i w pełni zasługującą na literacką nagrodę Nobla. ”Prawiek i inne Czasy” skupia losy pokoleń kilku rodzin, codzienność przeplata tu się z rzeczywistością, rzeczywistość z mitem. To z jednej strony saga, nawiązująca do najlepszych tradycji tego gatunku, opowiadająca dzieje dwóch rodzin – Boskich i Niebieskich – zamieszkujących fikcyjną wieś gdzieś w Kieleckiem. Akcja książki rozpoczyna się na początku I wojny światowej, a doprowadzona zostaje aż do lat 80. XX w. Jest to powieść-rzeka, portretuje świat jako taki, wprowadza liczne wątki poboczne – w tym refleksyjne, magiczne, historyczne, filozoficzne – i zaludnia karty opowieści licznymi bohaterami. Ich zagmatwane losy składają się na swoiste puzzle rzeczywistości i zbiorowy portret polskiej prowincji w minionym stuleciu.

Tytułowy Prawiek jest nie tylko prowincjonalną wsią, ale także metaforą świata. Niczym w Reymontowskich Lipcach, dzieje się tam wszystko: historia wkracza brutalnie, polityka weń ingeruje, zachodzą społeczne i kulturowe przemiany, ale główny nurt zdarzeń rozgrywa się w zamkniętym kręgu lokalnej społeczności pełnej typowych, co oryginalnych indywidualności ludzkich. Tokarczuk portretuje polską prowincję inaczej niż inni polscy pisarze zajmujący się tą tematyką. Nie uprawia satyry jak Redliński (jako autor „Konopielki”), nie kultywuje nostalgii jak Myśliwski (jako autor „Kamienia na kamieniu”), nie fascynuje ją upadek tradycyjnej chłopskiej kultury i społeczne dramaty człowieka jak Kawalca (jako autora „Tańczącego jastrzębia”). Jej wieś jest w równym stopniu realistyczna, co magiczna. Używając języka Leśmiana, dziejba, w której światy realny i wymyślony współistnieją, przenikają się wzajem i uzupełniają. Nie jest to jednak słodka opowiastka o czarach i cudach. W tej magiczności tym bardziej uderza brutalna rzeczywistość, gdzie „żadne dziecko nie byłoby w stanie wyśnić rozstrzelania Żydów, śmierci Florentynki, partyzantów, tego, co zrobili Rucie, bombardowań, wysiedleń, paraliżu matki”.

Prawiek można czytać jako historię polskiej wsi w burzliwym czasie wojen i politycznych przemian. Można ją także czytać jako przypowieść o skomplikowanych ludzkich losach, psychologiczną i metaforyczną jednocześnie. Ale nade wszystko jest to zapierająca dech w piersiach opowieść o ludzkim życiu i zmaganiu się z samym sobą, okolicznościami, normami moralnymi i historią. Opowieść pełna czułości dla świata, mimo jego

okrucieństwa, i dla żyjących nań ludzi, którzy za wszelką cenę chcą, z rozmaitym skutkiem, nadać sens własnej egzystencji. Tę książkę polecam wszystkim tym, którzy cenią sobie ambitną, psychologiczną prozę. Gdybym miał ocenić tę powieść, bez wahania postawiłbym szóstkę.

Zapraszam do biblioteki

A. Skibiński